Selectiviteit in een elektrische installatie is van essentieel belang om de veiligheid, betrouwbaarheid en efficiëntie van een elektrisch systeem te waarborgen. Het concept van selectiviteit houdt in dat een kortsluiting of een overbelasting in een elektrische installatie alleen het deel van het systeem beïnvloedt waar de storing zich voordoet, zonder andere delen van de installatie te verstoren.

Waarom is selectiviteit in elektrische installaties belangrijk?

Selectiviteit in elektrische installaties is belangrijk omdat dat:

• Veiligheid verbetert
• Betrouwbaarheid van de installatie verhoogt
• Apparatuur beschermt
• Onderhoudskosten reduceert
• De installatie laat voldoen aan wettelijke voorschriften en normen

Verbetert veiligheid

Een belangrijk doel van selectiviteit is het waarborgen van veiligheid. Wanneer dit niet goed is ingericht, kan een kortsluiting of een overbelasting leiden tot uitval van meerdere delen of de gehele installatie inclusief kritische delen zoals verlichting, alarm- en beveiligingssystemen, enzovoort. Bovendien minimaliseert selectiviteit het risico op elektrische schokken, brand en andere gevaarlijke situaties voor gebruikers. Selectiviteit draagt vanuit veiligheidsoogpunt bij aan het voorkomen van ongevallen of letsel.

Verhoogt betrouwbaarheid

Selectiviteit draagt bij aan de beschikbaarheid en daarmee de betrouwbaarheid van installaties, omdat het alleen het defecte deel uitschakelt terwijl de rest operationeel blijft. Dit is belangrijk wanneer de continuïteit van de stroomvoorziening cruciaal is, bijvoorbeeld voor datacenters, productieomgevingen of medische instellingen. Door selectiviteit te waarborgen, kunnen bedrijven en instellingen een hogere uptime bereiken en downtime verminderen, wat resulteert in een efficiëntere bedrijfsvoering.

Beschermt apparatuur/ reduceert onderhoudskosten

Selectiviteit minimaliseert de impact van een kortsluiting of overbelasting door alleen het getroffen circuit uit te schakelen, waardoor onnodige stroomonderbrekingen in de rest van de installatie worden voorkomen.  Zonder selectiviteit kunnen elektrische fouten leiden tot schade aan kabels, motoren, transformatoren en andere gevoelige apparatuur.  Daarnaast kan het leiden tot tijdrovende en dure onderhoudswerkzaamheden als dit niet gerealiseerd is. Bovendien kan het moeilijk zijn om de oorzaak van de storing te identificeren wanneer meerdere delen van het systeem tegelijkertijd worden beïnvloed. Met een selectieve installatie kan het onderhoudsteam dus sneller en efficiënter de oorzaak van de storing vinden.

Laat de installatie  voldoen aan wettelijke voorschriften en normen

Elektrische installaties moeten voldoen aan diverse wettelijke voorschriften en normen om de veiligheid van de gebruikers te garanderen. In veel landen zijn er specifieke regels omtrent de selectiviteit van beveiligingsapparatuur binnen elektrische installaties, zoals de NEN 1010 in Nederland.  Hoewel selectiviteit geen verplichte eis is volgens deze norm, wordt het sterk aanbevolen om de betrouwbaarheid en veiligheid van de installatie te vergroten.

Het naleven van normen en voorschriften biedt bovendien het voordeel van een gestandaardiseerde benadering van ontwerp en installatie van elektrische systemen, waardoor consistentie en kwaliteit in de sector worden bevorderd.

Hoe wordt selectiviteit bereikt?

Selectiviteit wordt bereikt door middel van een gelaagde bescherming, waarbij verschillende niveaus van beveiliging samenwerken om snel en nauwkeurig in te grijpen bij een storing.

Onderstaande methodes kunnen op zichzelf,  dan wel in combinatie toegepast worden:

• Stroomselectiviteit: wordt ook wel ‘ampère-afhankelijke selectiviteit’ genoemd en is gebaseerd op het principe dat de beveiliging met de laagste stroomwaarde als eerste uitschakelt. Zo zal een 16A zekering sneller uitschakelen dan de beveiliging hoger in de installatie waar de ampère waarde hoger is (bijvoorbeeld een 100A hoofdautomaat);
• Tijdselectiviteit: de kortsluitbeveiliging die het dichtst bij de fout zit schakelt sneller uit dan upstream-beveiligingen. Dit realiseren we met instelbare uitschakelvertragingen voor installatieautomaten of vermogensschakelaars;
• Energie- of vermogensselectiviteit: de beveiliging is afgestemd op de energie die vrijkomt bij een kortsluiting. De beveiliging met de laagste energiegrenswaarde schakelt als eerste uit;
• Zone-selectiviteit : communicatie tussen beveiligingen zorgt ervoor dat alleen het juiste component wordt afgeschakeld.

Persoonlijke ervaring

Dennis is hardware engineer bij Gain Automation Technology en heeft in het begin van zijn carrière te maken gehad met een installatie waar selectiviteit niet goed was ingeregeld. Een kortsluiting leidde toen tot uitval van de gehele installatie. Los van de paniek onder de elektrotechnische mensen, veroorzaakte dit destijds hoge kosten door reparaties en uitval van productie.

Die ervaring heeft hem ervan bewust gemaakt dat selectiviteit belangrijk is en nadrukkelijk onder zijn aandacht blijft gedurende het gehele engineeringsproces.  Dennis: “Slecht ingeregelde selectiviteit kan enorme gevolgen hebben – van paniek op de werkvloer tot hoge kosten door uitval. Die ervaring heeft me geleerd dat selectiviteit geen optie is, maar een absolute noodzaak in elke elektrische installatie.”

Geplaatst: april 2025